Fryderyk Chopin Cuộc Đời Và Thời Đại (hay Fryderyk Chopin: A Life and Times) cho ta cái nhìn sâu sắc về cuộc đời đầy biến động của Chopin qua những câu chuyện thời trẻ, những tác phẩm để đời, những cuộc tình lãng mạn, và đặc biệt không thể thiếu, những bi kịch mà ông phải trải qua. 

Chopin, người được mệnh danh là Mozart của Ba Lan, đã chết khi tuổi đời còn quá trẻ (39 tuổi). Không những vậy, Berlioz - nhà soạn nhạc nổi tiếng người Pháp, đã từng nhận định một cách khéo léo về Chopin rằng “Dường như ông ấy đã “chết” trong suốt cuộc đời của mình”. Ngay cả người tình nổi tiếng của ông, George Sand, cũng từng bày tỏ, "Trong  suốt chín năm chung sống, mặc cho việc bản thân mình luôn tràn đầy sức sống, tôi vẫn như bị ràng buộc bởi một cái xác không hồn”. Điều này khẳng định rằng Chopin đã phải chịu đựng nỗi đau đớn khủng khiếp cho đến cuối đời, nhưng kho tàng tác phẩm nổi bật mà ông tạo ra trong những tháng năm ít ỏi là vô cùng đồ sộ và có tác động mạnh mẽ đến nhiều thế hệ người yêu nhạc trên toàn thế giới. 

Câu chuyện khởi nguồn từ đất Pháp 

Xuyên suốt cuốn tiểu sử Fryderyk Chopin Cuộc Đời Và Thời Đại, tác giả Alan Walker sử dụng phong cách tự sự phản ánh chính thứ âm nhạc mà Chopin đem đến cho nhân loại: mềm mại, nhẹ nhàng kết hợp với phong thái lịch thiệp, tỉ mỉ và sang trọng. 

Câu chuyện về Chopin khởi nguồn từ Pháp, nơi cha của ông - Nicolas Chopin sinh ra và lớn lên. Nicolas sau đó rời bỏ quê nhà để đến Ba Lan và gắn bó với nơi này trong suốt phần đời còn lại. Ngay khi đặt chân đến vùng đất mới, ông đổi tên thành Mikolaj để nghe có vẻ giống tiếng Ba Lan hơn, nhưng vẫn không thay đổi họ của mình. Điều kỳ lạ là, Mikolaj đã giữ bí mật về nguồn gốc của mình với các con gần như đến cuối đời. Đó cũng là lý do khiến con trai ông, Chopin, có tình cảm gắn bó đặc biệt với đất nước Ba Lan. 

Phần hấp dẫn nhất trong cuốn tiểu sử này phải kể đến là những câu chuyện về thời trẻ của Chopin. Bằng nét mô tả độc đáo, chân thực, tác giả làm nổi bật một tuổi thơ trong sáng, tươi đẹp của Chopin trên đất Ba Lan, với đầy đủ tình yêu thương của gia đình và bè bạn. Ngay từ nhỏ, ông được người ta biết đến như một đứa bé có năng khiếu bẩm sinh, đặc biệt có sở trường châm biếm và bắt chước. Năm 7 tuổi, ông đã sáng tác một bản sonata, và trong vỏn vẹn 10 năm ngắn ngủi theo đuổi sự nghiệp, Chopin, như một nghệ sĩ vĩ cầm thời bấy giờ nhận xét, đã đạt đến đỉnh cao và trở thành “một người nghệ sĩ hoàn hảo”.

Cảm hứng âm nhạc từ đường tình ngang trái 

Trái ngược với tuổi thơ tràn đầy tình yêu thương, thiên tài Chopin đã phải trải qua vô số những rắc rối trong đời sống tình cảm của mình. Mối tình đầu, người ông hết mực tôn thờ là một giọng ca nữ tên Konstancja Gladkowska. Tuy vậy, do sự nhút nhát của ông, mối tình này dường như chỉ đến từ một phía và kết thúc chóng vánh. Người tình tiếp theo của ông là Maria Wodzinska xinh đẹp tuyệt trần. Ông đã cầu hôn cô, nhưng lại bị dè bỉu về tình hình sức khoẻ của chính mình. 

Tiếp sau đó là George Sand, người đã chủ động theo đuổi Chopin ngay sau buổi gặp mặt tình cờ đầu tiên. Cả hai thành đôi và gắn bó trong suốt chín năm, nhưng suy cho cùng, đây là mối quan hệ ảm đạm và có phần tẻ nhạt. Tuy vậy, George vẫn là người có ảnh hưởng lớn đến sự nghiệp của Chopin khi hết lòng hỗ trợ ông về cả mặt tài chính và đời sống cá nhân. Walker thậm chí đã ca ngợi rằng George là người góp công lớn giúp Chopin “tạo ra những tác phẩm vĩ đại và đạt đến đỉnh cao sự nghiệp. Thời điểm cuộc tình này tan vỡ (năm 1845) cũng là khi cảm hứng âm nhạc trong ông lụi tàn”. 

Sau cùng, trong những năm tháng cuối chống chọi với bệnh tật, Jane Stirling trở thành nguồn cảm hứng mới của ông, mặc dù đây chỉ là mối tình từ một phía và Chopin thậm chí không mấy hứng thú với Jane, cũng như cho rằng cô có phần nhàm chán. 

Chopin cùng những giai thoại 

Bên cạnh những chuyện tình đầy biến động, cuốn tiểu sử của Alan Walker còn đồng thời cung cấp những giai thoại rất thú vị xoay quanh Chopin. Một trong số đó được mô tả lại như sau: “Fryderyk nhận thấy một chiếc  piano dường như đã cũ trong một căn phòng trọ tại thị trấn nhỏ Zullichau. Hóa ra nó còn rất tốt so với vẻ bề ngoài và thậm chí đã được lên dây cẩn thận. Thấy vậy, ông chầm chậm ngồi xuống cây đàn và bắt đầu chơi ngẫu hứng. Điều này đã thu hút sự chú ý của lượng lớn người qua đường và biến phòng nhỏ trở thành ‘phòng hoà nhạc mini’”. Điều thú vị là những bản nhạc vang lên ngày hôm đó sau này đã trở thành một phần của tác phẩm nổi tiếng Fantasy on Polish Airs cung La trưởng Op. 13. 

Cũng có nhiều bật mí nhỏ khác về Chopin. Ví dụ, sau khi tốt nghiệp trung học, Chopin đã mạnh dạn nộp đơn lên cơ quan chính phủ nhằm xin tài trợ cho chuyến du lịch và lưu diễn của mình nhưng tiếc là đã bị từ chối. Hay như việc Berlioz, nhà soạn nhạc nổi tiếng cùng thời đã từng phàn nàn về ông: “Chopin luôn tỏ ra xa cách. Trừ khi bạn là hoàng tử, bộ trưởng hay đại sứ, nếu không thì bạn đừng nghĩ đến việc được gặp hay nghe ông ấy đàn”.

Một sự thật  đáng chú ý khác phải kể đến là việc Sa hoàng Nicholas từng muốn ông trở thành “Nghệ sĩ dương cầm của Hoàng gia Nga”, nhưng Chopin đã từ chối lời đề nghị này do đã dành tình yêu mãnh liệt và lòng trung thành bất diệt với đất nước Ba Lan. 

Quá trình làm nhạc và làm thầy

Trong tác phẩm của mình, có nhiều đoạn Alan Walker đã mô tả về quá trình sáng tác nhạc “chậm rãi và đau đớn”. Những bản thảo với nét sửa nguệch ngoạc của Chopin cho thấy dấu hiệu của sự xung đột nghiêm trọng trong ông. Điều này cũng dễ hiểu khi bản thân Chopin được mô tả là một người cầu toàn trong mọi hoàn cảnh, trong cuộc sống cũng như âm nhạc. Một khi xắn tay lên sửa chữa hay điều chỉnh một điều gì đó - “Ông ấy luôn bị ám ảnh về việc thế giới bên ngoài sẽ biết suy nghĩ đầu tiên của mình là gì”. Trên thực tế, khi hấp hối, di nguyện cuối cùng ông là tiêu huỷ toàn bộ tác phẩm chưa hoàn thành của mình. May mắn thay, chị gái của ông, Ludwika, đã lưu giữ những bản thảo này cho thế hệ sau. 

Nhiều người trong số chúng ta có lẽ sẽ ngạc nhiên khi biết rằng ông đồng thời là một giáo viên và dành thời gian cho giảng dạy cũng nhiều như khi soạn nhạc. Trong suốt sự nghiệp giảng dạy của mình, Chopin luôn dạy đến bốn hoặc năm tiết học mỗi ngày. Và thực chất, chính thu nhập từ việc làm thầy cũng như nguồn động lực có được từ các sinh viên, như Jane Stirling và Julian Fontana có nói, đã giúp ông tồn tại trong suốt phần lớn sự nghiệp của mình.

Trái tim của nguồn cảm hứng vô tận 

Ngày nay, trái tim của Chopin đang nằm yên vị trong một cột đá tại Nhà thờ Holy Cross ở Warsaw. (Phần còn lại của thi thể ông nằm ở Nghĩa trang Père Lachaise ở Paris). Như một giáo sĩ đã trải lòng trong bài điếu văn gửi Chopin năm 1945, “trái tim [của ông] không phải là cái đích của sự tôn sùng phụng vụ, mà là cái đích của lòng sùng kính quốc gia, có thể so sánh với hài cốt của các vị vua mà nhạc trưởng đã sánh ngang và thậm chí còn vượt qua cả sự vĩ đại”. Và như Walker kết luận một cách khéo léo: “Di cảo của nhà soạn nhạc sẽ tiếp tục trong cuộc hành trình vào những cõi vô biên của tương lai, trong khi âm nhạc của ông ấy mang lại niềm vui và sự an ủi cho các thế hệ đã đang và sẽ tồn tại trên thế giới”. 

—-------

Trọng trách của người cầm bút

Có thể nói, tác giả Alan Walker phải gánh vác một trọng trách khó khăn khi tác phẩm của ông được trông đợi bởi cả 3 đối tượng độc giả: những người yêu Chopin một cách đơn thuần; những người yêu nhạc mong muốn khám phá nguồn cảm hứng sáng tác của một trong những nhà soạn nhạc hàng đầu; và không thể thiếu, những nhà nghiên cứu sử học, nghệ thuật thích thú với những sự kiện, giai thoại xoay quanh các nghệ sĩ và chính trị gia vĩ đại giai đoạn đầu đến giữa thế kỷ 19. Tất nhiên, không có cuốn sách nào là hoàn hảo và do đó "Chopin: A Life and Times" đôi khi không thực sự được lòng một số bộ phận độc giả kể trên. Tuy nhiên, nó vẫn được coi là một trong những cuốn tiểu sử văn học hàng đầu và được đánh giá cao: 

“Đây là cuốn tiểu sử và phân tích âm nhạc toàn diện nhất cho đến nay về Chopin. Dù hàm chứa khối nội dung cực lớn, cuốn sách vẫn được coi là dễ đọc và có sức hút lớn đối với các nhạc sĩ chuyên nghiệp cũng như những người yêu âm nhạc đơn thuần. Bằng cách  làm sống lại hình ảnh một trong những nghệ sĩ huyền thoại, được yêu mến nhất của thế kỷ 19, cuốn sách xứng đáng là tư liệu phổ cập trong mọi trường đại học và thư viện trên toàn thế giới.” 

_New York Journal of Books.

“Mặc cho việc Chopin đôi khi trở nên lạnh lùng và tẻ nhạt, Alan Walker đã tìm thấy ở ông một tâm hồn ấm áp, mềm mại, y như thứ âm nhạc tuyệt vời mà ông đã viết. Cuốn tiểu sử với đầy đủ thông tin cùng những phân tích sâu sắc về các tác phẩm chính của Chopin sẽ thu hút sự quan tâm của cả những nghệ sĩ chuyên nghiệp và những người không chuyên trên toàn thế giới.”

_New York Journal of Books.

—----------

Về tác giả Alan Walker: Ngoài “Fryderyk Chopin Cuộc Đời Và Thời Đại”, ông còn là tác giả cuốn tiểu sử nổi tiếng về Franz Liszt và dành nhiều giải thưởng cao quý với cuốn sách này. Các bài viết của ông đồng thời cũng xuất hiện nhiều trên các tạp chí nổi tiếng như The Musical Quarterly, Times Literary Supplement và Times Educational Supplement. Là Giáo sư danh dự tại Đại học McMaster từ năm 1995, Walker đã được công nhận là Thành viên của Hiệp hội Hoàng gia Canada vào năm 1986 và được trao tặng Huân chương Hiệp sĩ của Cộng hòa Hungary vào năm 2012.

- Trạm Đọc tổng hợp -